BEŞİNCİ YARGI PAKETİ IŞIĞINDA ÇOCUK TESLİMİ
TBMM Genel Kurulu’nda, 5’inci Yargı Paketi’ni içeren İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun Teklifi’nin görüşmeleri sonucunda yargı paketi yeterli oyu alarak yasallaştı. İcra hukukunda önemli değişikliklerin yanında “Çocuk Teslimine” ilişkin düzenlemeleriyle kamuoyunun dikkatini çeken yargı paketi makalemizde “Çocuk Teslimi” üzerinde yapılan değişiklikler yönünden incelenecektir.
Daha önceleri icra müdürlüğünce yerine getirilen çocuk teslimi yasalaşan yargı paketiyle son buldu. Yeni düzenlemeye göre çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair aile mahkemelerince verilen ilam veya tedbir kararları, çocuğun üstün yararı esas alınarak, Adalet Bakanlığınca kurulan adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerince yerine getirilecek.
Bu kapsamda Adalet Bakanlığınca, adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerinde müdür, yeteri kadar müdür yardımcısı ve personel ile psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı görevlendirilecek. Çocukla kişisel ilişki kurulması kapsamında ilam ve tedbirlerin yerine getirilmesi noktasında yetkili müdürlük çocuğun yerleşim yeri müdürlüğü olarak belirlenecek. Müdürlük bulunmayan yerlerdeki görevler Adalet Bakanlığınca belirlenen hukuk mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü tarafından yerine getirilecek.
İhlal Durumunda Velayet Karşı Tarafa Verilebilecek
Burada dikkati çeken bir durum ise çocukla Kişisel ilişki kurulmasına dair kararın gerekleri yerine getirilmesini zorlaştıran kişi aleyhine ve de çocuğun menfaatine aykırı olmamak kaydıyla velayet kendisinde olmayan anne veya babanın talebi üzerine velayet değiştirilebilecek. Bu husus kişisel ilişki kurulmasına dair kararda taraflara ihtar edilecek. İhlalin kaç kez gerçekleştiğine göre yaptırım da değişmiş olacak.
Çocuk teslimine dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin teslim emrine aykırı hareket edenler ile emrin gereğinin yerine getirilmesini engelleyenler, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, fiil suç teşkil etse dahi, üç aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılacak.
Bununla birlikte kişisel ilişki kurulması için kendisine çocuk teslim edilen hak sahibi, ilam veya tedbir kararında belirtilen sürenin bitiminde çocuğu belirlenen yere getirmezse, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, fiil suç teşkil etse dahi, üç aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılacak.
Çocuk Teslimine İlişkin Yapılacak İşlemler Ücretsiz ve Harçtan Muaf Hale Getirildi
İşlemler çocuğun üstün yararı gözetilerek psikolog, pedagog, sosyal çalışmacı, çocuk gelişimci ve rehber öğretmeni gibi uzmanlar ve öğretmen marifetiyle gerçekleştirilecek. Çocuğun anne veya babasıyla görüştürülmesine ilişkin işlemler ücretsiz hale getirilecek. Yapılacak işlemler, 2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanunu ile diğer kanunlar uyarınca alınması gereken tüm harçlardan istisna hale getirildi. Ayrıca bu iş ve işlemlerin yürütülmesi için yapılacak tüm masraflar, avukatlık ücreti hariç, Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanacak.
Çocuk Tesliminin Yapılacağı Mekânlar
Çocuğun psikolojisinin olumsuz etkilenmemesi amacıyla çocuk tesliminin yapılacağı mekânlar düzenlemede yer almıştır. Buna göre çocuk teslimi park, okul gibi mekânlarda yapılabilecek. Çocuk Koruma Kanunu 41. Maddesine göre çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin işlemler, müdürlükçe belirlenen teslim mekânlarında gerçekleştirilecek. Teslim işlemleri için müdürlüğün talebi üzerine, valilikler ve belediyeler tarafından elverişli teslim mekânları belirlenir, yoksa oluşturulur; araç tahsis edilir ve sürücü görevlendirilir. Teslim mekânlarının belirlenmesinde, oluşturulmasında, güvenliğin sağlanmasında kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler, müdürlüğe her türlü desteği sağlamakla yükümlüdür.
Müdürlüğün Yapmış Olduğu İşlemler İçin Şikâyet Yolu Açık Hale Getirildi
Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin müdürlükçe yapılan işlem ve verilen kararlara karşı, öğrenme veya tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde, işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yer aile mahkemesine şikâyette bulunulabilir.[1]
Düzenlemenin Değerlendirilmesi
Uzun yıllardan beri sürekli tartışılan bir duruma yapılan düzenlemeyle beraber son verilmek istendiği anlaşılmaktadır. Düzenleme öncesinde icra müdürlüklerince çocuk teslimi gerçekleştirilmekteydi. Ancak sosyal medyada zaman zaman gündeme gelen görüntülerle “ Çocuk Haczi” sloganıyla icra müdürlüğünce yapılan işlemler eleştirilerin odağı haline gelmiştir. Yeni düzenlemeyle beraber İcra ve İflas Kanunu’nda yer alan “çocuk teslimi”, “çocukla şahsi münasebet tesisine dair ilamın icrası”, “çocuk teslimine ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilamların icrasında uzman bulundurulması” ve “çocuk teslimi emrine muhalefetin cezası” başlıklı maddeler yürürlükten kaldırıldı.
Yeni düzenlemenin ayrıntılı olması, çocuk teslimine ilişkin caydırıcı ve aşamalı yaptırımlar içermesini olumlu bir gelişme olarak algılayabiliriz. Ancak adalet bakanlığınca kurulacak müdürlüğün kanuni düzenlemeyi destekler nitelikte olması çok önemlidir. Bu kapsamda yeterli bütçenin ayrılarak nitelikli ve yeterli personelin kurum içerisinde görevlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ilerleyen süreçte özellikle uygulamanın kanuni düzenlemeyi ne şekilde desteklediğinin tespitiyle beraber daha gerçekçi bir değerlendirme yapılabileceğinin kanaatindeyim.
Av. Sibel ÇİÇEK
[1] Çocuk Koruma Kanunu m. 41/E- (Ek:24/11/2021-7343/43 md.)
